Was Amy zichzelf volgens mijn 100 woorden?

Mijn reactie bij 100_woorden over jezelf zijn en de dood van Amy Winehouse kunnen me niet loslaten. Was Amy zichzelf? Mijn reactie op het zichzelf willen zijn van 100_woorden had ik in 100 woorden haiku’s gestopt met een concluderende regel. De 6 haiku’s en 1 regel vormen een geheel, dat niet meer is dan de som der delen en de delen haiku voor haiku meer betekenen dan de som en het geheel samen:

jezelf zijn is ook

maar een masker dat de wil

bedekt van niet zijn

wie je bent zonder

de conditionering

van je performance

zijn is verlangen

naar een bestaan voor iets

of iemand anders

jezelf zijn is het

moderne gebod van god,

onze tijd en plaats

waren we maar slechts

ledematen dan konden

we vrijuit praten

zonder de spiegel

in ons gezicht waarin de

‘waarheid’ wordt belicht

blijf waar je bent!

Vannacht peinsde ik erover of mijn haiku’s vertellen wat jezelf zijn betekent, waar het verwijst naar authentiek (willen) zijn. In de sociologie en de filosofie wordt vaak aangegeven dat we door symbolische interacties met anderen een zelf ontwikkelen. Charles Cooley heeft dat al in de jaren twintig van de vorige eeuw als socioloog het treffendst verwoord. Hij gaf ons als inzicht de ‘looking-glass self’, waarmee hij zegt dat het oordeel dat we over onszelf hebben in hoge mate beïnvloed wordt door hoe we denken dat anderen over onszelf oordelen.

Amy is daar een schrijnend voorbeeld van. Vanaf haar twaalfde was ze zichzelf, maar dat werd toen en wordt nu nog altijd afgedaan met haar te typeren als een onhandelbaar wicht. Op den duur kon ze niet anders dan dat beeld versterken, vanwege de gefixeerdheid van haar omgeving op die onhandelbaarheid. In die zin hebben we haar geen kans gegeven om buiten haar talent te laten zien wie ze authentiek is.

Het impliceert dat we alleen authentiek zijn en blijven als we geen contact met de ander onderhouden, waarin we ons uitleveren aan het oordeel van die ander. Puur subject zijn is alleen mogelijk tussen de vloeren van de kamers waar de anderen boven en onder ons goed of kwaad over ons spreken.

Mocht je daarvoor kiezen dan zul je nooit aan die anderen de plaats bekend moeten maken waar je jezelf bent. Blijf daarom waar je alleen bent. In de insectenwereld, waarin wij mensen met elkaar verkeren, is een solitair bestaan de enige ‘plaats’ waar we in de ‘tijd’ kunnen vertoeven met ons authentieke zelf. In dat niemandsland kunnen we Amy tegenkomen en dat zou wat zijn, als zij de weg ernaartoe weet te vinden.

I do hope so to

meet you there, Amy, in our

land for no body

Ps

Dit is bijna een pleidooi voor een bestaan als burkabewoner om je ziel genade te schenken als de mythe je identiteit doodt.

Proud Amy, rolling on a dead river

In 2010 startte ik het project Amy Winehouse. Gisteren brak mijn bril en kort daarna een nieuwe sigaret. Nog geen uur later las ik op internet dat Amy thuis dood was aangetroffen.

Ik schreef in 2010:

” Amy zou ik graag samen met Janis een duet laten zingen. Dat moet toch lukken met de moderne technologie. Of nog mooier een trio samen met Anouk. Janis Lyn Joplin was de zanger van Big Brother and the Holding Company en heeft later een korte loopbaan gemaakt als solo-artiest. In 1970 vonden ze haar dood in haar hotel. Ze had onwetend een dosis te sterk geconcentreerde heroïne gebruikt. Haar as is verspreid in de Stille Oceaaan en langs het Stinson Beach. Haar stem schalt nog even levenslustig op You Tube. ”

Men onderzoekt nu de oorzaak van haar dood. Ze stierf net als Janis op 27-jarige leeftijd en neemt vijf grammy’s haar graf in.

Het project moest dat trio laten optreden om samen het bluesnummer CRY BABY te zingen, dat Janis voor ons achterliet en wat ik toen vertaalde met:

Hui ui uil schatje.. ha ha ha ha … schatje, huil baby, huil baby,

Welkom thuis

Ik weet wat ze vertelde

Ik weet dat ze zei dat ze van je hield

Veel meer dan ik

Maar ik weet dat ze je verliet

en dat jij zweert dat je niet weet waarom

Maakt niet uit, je weet dat ik er altijd ben

als je me ooit nodig hebt

Kom nou en huil,

huil schatje, huil baby, huilbaby, yeah

Oh, zoals je altijd lijkt te doen

Weet je niet,

Liefje, niemand zal je ooit zo liefhebben

als ik probeer te doen

Wie wil al je hartzeer op zich nemen

en al je hoofdpijn toe

Liefje, ik zweer dat ik altijd, altijd er zal zijn

als je me ooit nodig hebt

Kom nou en huil, huil schatje, huil baby, huilbaby, yeah

Oh pappa, welkom in ons huis, yeah

Nu zou ik het anders vertalen en Welkom thuis op haar sterven betrekken zoals Tom Waits zingt “Come on up to the House“, maar mijn handen zijn kapot.

“Janis en Amy hebben zoveel mee met een stem die exact hun leven is, waarin ze het niet lijken te redden met een vrijheidsdrang die stopt bij hun lijven, met vriendjes die stijf staan van kwader trouw. Op het eerdere plaatje is Janis als borstbeeld afgebeeld tussen Amy en Anouk. Ze glimt als een opgewreven peer met twee van zulke topstrotten naast haar die met hetzelfde euvel strijden, een zwaar beschadigd verlangen naar vriendschap.”

Het project heeft tot nu toe geresulteerd in een kijkdoos, waarin ze afwisselend met Prince en Cocker optreedt, die ik destijds als haar sparring partners zag. Op de achterkant verschijnen Anouk en Janis. Ik heb die kijkdoos recent verwerkt in een echtelijke ruzie over kwader trouw op mijn schaal. Door mijn kapotte handen kan ik helaas niet het plaatje maken dat mij nu voor ogen staat. Een ode aan Amy met een vertaling van het lied Proud Mary van Ike en Tina Turner. Ik kom niet verder dan:

Luister naar haar stem

Zij zingt met een strot zonder strikken

Wringt zich door het leven, elke dag en nacht

Verliest geen tel het drama uit het oog, dat op haar wacht.

Verdoofd zich voor de dingen die ze niet wil zien

Mijn god blijf toch draaien

Hou het vuurtje brandend

En we blijven rollen, rollend

Rollend tot het einde.

Ik vergeleek Amy in 2010 met Joe Cocker, zoals de volksmond op internet dat doet. Maar ik meen niet, zoals die massa, dat zij ‘een monster is evenals die spastische Cocker’. Ze deelt met hem (evenals met Janis) een chronische verslaafdheid aan alcohol c.q. drugs en een stem die schor de oren streelt, en ik schreef destijds:

What everybody knows

Zij zuipen samen makkelijk een heel wijnhuis leeg,

lijken zwaar onder de dope op te treden

zij aait muizen kaal als een helleveeg

hij krabt de krullen van de trap, waarvan ze is afgegleden

“De “gossipwaardigheid” van Amy is extreem hoog. Het wordt tijd dat ze samen een duet zingen “met een beetje hulp van mijn vrienden”. (Waarbij ik nu aanteken dat verslaving een ziekte is die de maatschappij niet erkend als een ernstige aandoening, waardoor de patient er alleen voor staat om zich ermee te handhaven op de extreem hardlopend band van de entertainmentindustrie.) Hun gebarsten stemmen passen nog beter bij de evergreen van Nina Simone. Oh Lord, don’t let me be misunderstood. Joe Cocker zette zijn versie in 1969 op zijn eerste album. De tekst is vaak bewerkt, maar alle versies hebben dezelfde inhoud.

Schatje je begrijpt me wel

Als je denkt dat ik echt gek ben

Snap je toch dat geen sterveling altijd een engel kan zijn?

Als alles mis gaat zie je me meteen faken.

Well I’m just a soul whose intentions are good

Oh Lord, please don’t let me be misunderstood

De laatste twee regels zijn onvertaalbaar. Ik heb van alles geprobeerd, maar het lukt niet. Ik blijf steken in: Ik ben maar een mens, mijn bedoelingen zijn goed, Oh god, ik wil dat u er wat aan doet. Ziellozer kan niet. ”

Nu durf ik het wel te vertalen met:

Schatje je begrijpt me wel

Als je soms ziet dat ik gek ben

Snap je toch dat geen sterveling altijd een engel kan zijn?

Als alles mis gaat zie je me meteen faken

Ik ben slechts een ziel, die het goed heeft bedoeld

Ach Heer, vergeef me, ze ruiken graag ons bloed

Jammer dat ze nooit met Prince heeft opgetreden. Als mijn handen weer bibberloos zijn hoop ik een avondvullend programma te kunnen tekenen van Amy met achtereenvolgens Janis, Anouk, Prince, Cocker en mijzelf. In 1965 was ik zanger van de Honeybees, een zondagsbandje dat alleen op heeft getreden bij de drummer thuis. Ik heb daarna nog wel opgetreden als cabaretier en performer, maar nooit meer in de popmuziek een eigen weg gevonden. Met de verbeelding van een dergelijk optreden zou dat de schade inhalen.

In dat programma wil ik haar toezingen met een geheel eigen vertaling van Proud Mary, waarin ik haar vertel hoe ze vanaf haar 12e, net als ik en zovele anderen, tegen de stroom op moesten roeien. Dat men ons wel toestond om zo jong tussen de schuifdeuren de liedjes te zingen die zij zo mooi vonden, maar niet die in ons lichaam rondzweefden. Dat het onderwijs en de beroepspraktijk daarna je insnoert en zelden laten verwezenlijken wat in je zit. Dat ik zo graag haar strot had willen hebben, waarmee ze liedjes kan kauwen, rochelen, inblikken, kammen en krullen met haar stembanden. Of ik die strot bij mij mag laten inplanten.

Amy, see you back in The Theatre Upstairs.

Echtelijke ruzie op kijkdoosformaat

Hij had net de kijkdoos af voor de presentatie van de stand van zaken in zijn werk bij een kunstverzamelaar in Leiden, thuis, toen hij plots hoorde: ben je nou weer aan het bloggen! Woedend had hij de stem toegevoegd dat dit echt de limit was. Zo konden ze niet doorgaan. Het was wat hem betreft afgelopen. Ik ben klaar met je, schreeuwde hij, voor mij hoeft het niet langer meer. De ander liet hem uitvaren en wachtte op de kade af tot zijn woordenstroom stopte en hij terug zou dobberen naar het vaste land van de redelijkheid.

De gestoorde eenling herhaalde echter zijn woede dat het toch niet meer leefbaar was voor iemand als er telkens gezeurd werd over wat hij het liefste deed. De hele dag met schrijven, tekenen en beeldjes aankleden bezig zijn. Terwijl hij het omwille van de goede vrede al beperkte tot de ochtenduren en daarna gewoon aan de slag ging met het burgerlijke leventje van huisje schoonmaken, boompje bijknippen en hondje uitlaten. We lijken goddomme wel een stel heteroos, besloot hij zijn tirade.

Na een stilte vroeg de ander wat daar mis mee was. Alles, schreeuwde hij, ik heb heel mijn leven geweigerd me aan te passen aan een cultuur waarin de schone schijn van een fris huis, een knappe tuin en een zuivere rashond de hoogste waarden zijn. Waar de zeden van het grondig schoonmaken, economisch boodschappen doen, voedzaam eten maken, alles netjes afwassen en afdrogen, gezellig tv-kijken en op tijd naar bed gaan je dag om zeep helpen.

Oh, reageert de ander kalmerend, wat is daar zo anders aan dan jouw leven? Dat je meer tijd aan gezellig bloggen, knutselen en beeldjes inpakken besteedt dan aan je huis en omgeving, waardoor het schoonmaken erbij inschiet, het boodschappen doen straks misschien ook en bijna alle kamers nog niet verbouwd zijn? En nu houdt voor mijnheer de kunstenaar annex schrijver annex filosoof, zijn relatie op, want zijn goddelijke vrijheid om achter de computer te hangen is van een hogere orde dan een bewoonbaar huis en een tevreden vriend.

Knutselen? Kijk dan! Is dat knutselen? Het is kunst, man. Zo’n kijkdoos, waarin Amy Winehouse wisselend met Prince en met Cocker duetten zingt. Waar Prince op de achterkant duetten met Anouk en Joplin aangaat. Waar Amy op de zijkant van het doosje binnenin met Prince zingt, terwijl ze met de anderen belt. Als ik nog meer tijd had zou ik de muziek erin op chips zetten, die starten als je hun hoofden in de kijkgaten voor je neus houdt.

Ja hoor, dus toch. Je gaat helemaal op in je kunstenaarsbestaan. Had dan gezegd dat ik niet met een homo maar met een hobo samen zou gaan wonen, die mij en ons huis gewoon in de steek kan laten, omdat de kunst boven alles gaat en de rest kan stikken!

Zo bedoel ik het niet.

Hoe bedoel je het dan wel?

Ik bedoel dat je op moet houden met mijn werk af te doen als iets dat minder van belang is dan een kuis huis enz. Zo ben ik niet.

Wie of wat ben je dan, schatje. Een kunst-homo?

Ja, gaan we opeens lollig doen? Ik ben een homo ludens en niet zo’n fucking art-flikker en zeker geen homeboy met een doekje en een afwasborsteltje, die de hele dag alleen met een keurig huisje enz. bezig is.

Wat is daar mis mee als het huis eindelijk eens opgeknapt wordt en we iedere dag in een fris huis lekker eten, babbelen, rusten en samen film kijken of bezoek ontvangen? Dat kun je toch ook allemaal spelenderwijs voor elkaar boksen. Ik leef liever in zo’n kijkdoos, dan voor zo eentje als jij daar gemaakt hebt.

Weet je, het bloggen enzo is echt inspirerend. Van een proper huishouden kan ik geen literatuur en kunst maken.

Oh, hoezo niet? Je kan prachtige invallen krijgen als je stofzuigt, de verbouwing afmaakt of met de ander leuke dingen doet!

Bah, daar komt alleen burgerlijke kunst en literatuur uit voort. Ik ga daar niet voor!

Nou dan moeten we toch maar eens goed praten met elkaar, want ik heb niks aan een vriend die alles opoffert voor zijn schrijverschap en kunstenaarsschap.

Ach, je komt niks tekort hoor en wat ik maak is veel duurzamer en levensverdiepender dan een schoon huis, een rijk gevulde tafel en het vermaak onderling.

Voor jouw leven misschien, maar ik merk het tegendeel. Het leven vervlakt tussen ons. Het huis is langzamerhand ontoonbaar geworden. Je hebt geen oog meer voor het sociale. Je staart je blind op het hogere culturele. Zo is het met jou niet uit te houden voor mij.

Maar jij vindt het toch ook goed wat ik maak?

Gaat wel, alleen vind ik het niet goed dat je dat boven het alledaagse leventje stelt en dat we vrijwel alleen bekvechtend met elkaar spreken. Ik woon hier ook en ik houd van gezelligheid.

Maar jij hebt toch jouw dingetjes?

Ja, maar tijd zat om met jou te delen.

Ach, hou op, dat vind ik zo klef.

Oh, nou dan kan ik beter gaan inpakken.

Volgens mij overdrijf je nu.

Rotterdam-Feijenoord, juli 2011

Huil schatje

Amy zou ik graag samen met Janis een duet laten zingen, schreef ik in mijn laatste blog. Dat moet toch lukken met de moderne technologie. Of nog mooier een trio samen met Anouk.
 
Janis Lyn Joplin was de zanger van Big Brother and the Holding Company en heeft later een korte loopbaan gemaakt als solo-artiest. In 1970 luisterde ze in de Sunset Sound Studios in Los Angeles naar de instrumentele ‘track’ van Nick Gravenites’ song "Buried Alive in the Blues". Ze zou de volgende dag het vocale spoor inzingen. Ze vonden haar dood in haar hotel. Ze had een overdosis heroïne geconsumeerd niet wetend dat deze zeer geconcentreerd was. Haar as is verspreid in de Stille Oceaaan en langs het Stinson Beach.
 
 Ze liet onder andere het bluesnummer CRY BABY achter:
 
www.youtube.com/watch?v=JjD4eWEUgMM&feature=related
 
Cry-y-y … ha ha ha ha … baby, cry baby, cry baby,
Welcome back home.
 
 
Een nummer over haar liefje, die steeds weg is op zoek naar zijn identiteit en moet weten dat mamma thuis op hem wacht, al vrijt hij zich de wereld rond. Een trouw zoals Amy nastreeft in haar relaties en Janis propageert in haar liedje, die Anouk nu zoekt in de rapper Unorthadox.
 
Haar cover van Ball @ Chains zou ook door hen  gezongen kunnen worden:
 
www.youtube.com/watch?v=Sp16T4dmK_U

Oh god, doe er wat aan

Amy Winehouse wordt steeds vaker met Joe Cocker vergeleken. De volksmond meent dat zij een monster is, evenals die spastische Cocker. Zij zuipt makkelijk een heel wijnhuis leeg, lijkt zwaar onder de dope op te treden en aait ook nog eens kale muizen….. De "gossipwaardigheid" van Amy zou extreem hoog zijn. Het wordt tijd dat ze een duet zingen.
 
Hun gebarsten stemmen passen precies bij de evergreen van Nina Simone. Oh Lord, don’t let me be misunderstood. Zij nam dit nummer van Bennie Benjamin, Gloria Caldwell and Sol Marcus in 1964 op. Het is door veel artietsen gecovered. De versie van The Animals in 1965 heeft de allure gegeven van de blues rock hit aller tijden. Joe Cocker zette zijn versie in 1969 op zijn eerste album. Dire Straits speelde het refrein "Don’t Let Me Be Misunderstood" als een instrumentele introductie op hun "Tunnel of Love".
 
De tekst is vaak bewerkt, maar alle versies hebben dezelfde inhoud.
 
Schatje je begrijpt me wel
Als je denkt dat ik echt gek ben
Snap je toch dat geen sterveling altijd een engel kan zijn?
Als alles mis gaat zie je me meteen faken.
Well I’m just a soul whose intentions are good
Oh Lord, please don’t let me be misunderstood
 
De laatste twee regels zijn onvertaalbaar. Ik heb van alles geprobeerd, maar het lukt niet. Ik blijf steken in: Ik ben maar een mens, mijn bedoelingen zijn goed, Oh god, ik wil dat u er wat aan doet.
 
Ziellozer kan niet.
 
 

Liefde is een spel dat je moet verliezen

 
in 2007 nodigde prince amy uit voor een duet
hij was gevallen voor haar nummer "love is a losing game".
haar echtgenoot moest ze ervoor thuis laten.
 
"a losing game" is een veelbetekende woordconstructie.
het wordt al snel vertaald met een verloren spel.
het werkwoord "lose" heeft evenals verliezen meerdere betekenissen.
daarmee kom je al snel op vijf verschillende vertalingen.
 
de liefde is over, gestopt, niet langer aan de orde.
het liefdesspel is weggenomen, zoals iemand je kan ontvallen.
het spel is zoek.
het spel kun je niet winnen.
je verspilt de liefde in een spel.
 
verderop in de tekst wordt liefde "a losing hand" genoemd.
een gokterm. je bent aan de verliezende hand.
de eerste keer dat ik het nummer hoorde,
dacht ik dat amy het verliezen als een voorwaarde voor het spel zag.
liefde vraagt van je dat je kunt en zelfs wilt verliezen wat en wie je bent.
 
je hebt je hart aan de ander verloren.
je hoofd en je eetlust ben je kwijt.
je geeft je vrijheid voor de ander op,
je eenzaamheid, je solitaire bestaan.
je daagt de ander uit: doe maar wat je met me wilt.
 
maar al deze uitleg komt er niet in voor.
amy treurt eigenlijk dat ze ooit iemands vlam was.
dat ze voor hem of haar al vijf van dergelijke affaires heeft gehad.
dat ze nu wenst dat ze nooit dat spel gespeeld had.
dat liefde een lot is, waar je in berust.
 
 
 
 

Het is mijn lijf

 
Het wordt een gebouw voor werk en onderneming.
De oude school moet een openbaar lichaam zijn vol laden.
Ze willen dat we in de kelder gaan zitten met ons atelier.
De etspers voor de sloop voelt aan als een afgezet stuk lijf.
 
Amy heeft last van haar borstimplantaten.
De siliconen voelen niet meer zo lekker aan.
 
Hij zet Mad Dogs and Englishmen op.
Cocker laat haar opnieuw de badkamer insluipen.
Alsof Frans zijn bed uit is en ons uit het graf wekt.
Vanbinnen huil ik over die verloren tijden.
Voel zijn dijen onder mijn hoofd als Lazarus.
 
 
Ik wil de deur dichtgooien en weglopen.
Stop all that jazz, my soul is bleeding.
 
Geen nummer dat Amy zou moeten zingen.
Het is mijn lijf schalt in zijn huis.
 
Gebouwen knap je op.
Je leven is verbeterbaar.
Maar je lijf moet je sparen.
Conserveren als kunst.
 
Dit is geen lied voor gebroken harten
Geen stil gebed om een geloof te starten
 
Niemand wil het gezicht van de massa zijn
Haar stem wankelt hoog in de piste op de melodielijn
 
Het is haar leven
Haar gebouw, haar lijf
Zij zal het nooit opgeven
Het is haar zomer- en winterverblijf.
 
Het is mijn lijf
Met mijn hart van geblazen glas
Zoals Frans zei als het uit was.
Van kristal en als ik wrijf
Gaat de ziel zingen uit een eigen lijf.
Blijf in bedrijf, zo mooi kermend wijf.
 
Het moet zwellen en krimpen.
Daar is het op gebouwd.
Met de natuur ben je getrouwd.
 
As Frankie said.