Het recht op domheid in eigen hand nemen

Een hoge pet verbergt

Wat de ander beter staat

Het recht op domheid

Er moet iets van mijn hart, dat me vaak kwelt als ik lees wat de ander dicht of schrijft en eigenlijk niet snap wat er staat. Ik reageer in dat geval lukraak en beroep me op het recht van domheid als ik de plank weer eens mis blijk te slaan.

Niet zonder schaamte, maar wel onschuldig. Tot ik me realiseer dat mij dat recht niet toekomt, omdat het brutaal negeert dat het een gunst is als die ander het geen punt vindt. De schade is dan al een feit; al wordt al het recht gemaakt en niet bevolen.

Het is een mensenrecht, waarmee het menselijk tekort bevestigd wordt en daar heeft eigenlijk niemand wat aan. Je kunt je dan nog wel beroepen op aforismen, maar die kunnen je ook niet echt verschonen.

Het verlangen iets te begrijpen getuigt niet zelden van een grotere domheid dan het onvermogen het te begrijpen.

Met zo’n witwassend aforisme maak je je vlek al snel nog  groter. Je had beter, zoals velen ook doen, kunnen zeggen dat je het mooi vindt wat er staat en op de knop ‘like’ drukken voor je er weer weggaat.

Het recht op domheid kan je alleen toevallen als de ander de woorden niet als eigendom ziet en zich terugtrekt achter een schutting om de lezer het werk naar eigen goeddunken te laten interpreteren.

Maar dat is onbevredigend, omdat die woorden niet voor niets zorgvuldig gekozen zijn. Een middel zijn voor de ander om bepaalde gevolgen bij je teweeg te brengen. Zonder die gevolgen te ervaren, sta je buitenspel.

Je houdt nog slechts het hazenpad over en mompelt dat de ander je onbedoeld de boodschap laat bepalen. Maar die ander doet dat louter uit erbarmen of gelatenheid en dat zit je ook niet lekker.

Het is een harde wereld als je precies wilt verstaan wat de ander communiceert. Het doet je verzuchten dat communicatie nu eenmaal voorschrijft dat de boodschap ontvangen moet worden zoals deze verzonden is. Al weet je dat dit een bevelstheorie is, die niemand in de kunstwereld wil hanteren. Omdat ook daar de klant koning is en het werk zelf niemands woning.

Dit alles overwegende heeft alleen de ander het recht op domheid als hij of zij een hoge pet van jou opheeft. Althans als hij of zij meent dat het verlangen het te begrijpen zal zorgen voor beter kijken c.q. lezen wat er staat.

Een vonnis dat staat als een huis, waar het daglicht gul binnenstroomt als je de volgende ochtend de gordijnen opentrekt.

(Uit: Voor eigen rechter spelen om er niet wakker van te liggen)

Tongbrekende geboorte van een wereldgeest

In mijn geboortejaar vonden opmerkelijke gebeurtenissen plaats. Het arbeiderszangkoor Morgenrood in Amsterdam kreeg ruzie. Opeens kon men elkaar niet meer luchten of zien. Nederland erkende met veel gezucht dat hun eerste kolonie onafhankelijk was. PvdA-voorzitter Koos Vorrink raakte zwaar gewond bij een vliegtuigongeluk boven Denemarken. Adam Brooks werd geboren, die in de film Invasion of the Bodysnatchers excelleerde. Begon men voor het eerst met ontwikkelingshulp. Viel een nog steeds Onbekende Ster net naast de kerk van mijn vader. Kreeg mijn moeder een hersenbloeding van de bevalling van een baby die tien pond, twee ons en dertig gram woog.

Dit nu her-denkend braken de vliezen voor mijn levensloop op het moment dat de wereld rood kleurde. Verbeeld ik me dat ik de vlaggen hoorde wapperen in Indonesië , het zangkoor krijsend ruzie maken in Amsterdam, Koos gillend neerstorten boven Denemarken, Brooks huilend debuut maken in Amerika, het eerste ontwikkelingsgeld rammelen in Den Haag, de kraamvrouw bidden om uitleg over de vallende ster naast de kerk in Papendrecht en mijn moeder smeken om verlossing van mijn wel erg vette vleeswording in een Pastorie aan de dijk langs de Merwede.

Om dit allemaal te vieren alsof ik geboren ben met een heuse wereldgeest, heb ik mijn  eerste levenslied opgedragen aan wat in Amsterdam gebeurde. Toen men over de hele wereld de lakens scheurde.

Tongbrekende scheiding der kameraden

Waar het verstand niet bij kan,
Is zo ver weg geschoven dat
Het de moeite niet waard is
Het naar zich toe te halen.

Gevoelloos ligt het op de zaal en
Wacht doodstil tot de duisternis
Wegtrekt alsof het licht zelf op pad
Is naar hem toe, daar houdt ’t nou zo van

Van Morgenrood, een arbeiderszangkoor
Het socialisme beoefenend voor ’t kunstgevoel
Van het volk, de propaganda voor de partij zijn oor
En zich de tong breekt over zij-bozen-zonder-zang-smoel.

Als dat in zijn geboortejaar leidt tot een klassenstrijd tussen Centrum en Noord
Dan breekt het graag zijn hoofd over zo’n gering nijd waar men elkaar om vermoordt.

Rotterdam, 1 februari 2013