Zanger en muzikant Bram Vermeulen geloofde dat hij een gereïncarneerde Waalse officier was, gesneuveld aan het Vlaamse front. Als een beetje arrogante officier zat hij altijd aan tafel. Achterovergeleund en de benen statig over elk jaar. In "Ik was erbij" culmineert deze empathie in volgens sommigen aanmatigende verzen:
En het lichaam van een man
Hangt in het prikkeldraad
Geraakt onder zijn helm
Gezicht zonder gelaat
Vertel van die verschrikking
Maar niet aan mij
Ik hoef niet meer te weten
Ik was erbij
Zo verklaarde Bram zijn fascinatie en zijn deja vu’s als hij het omgewoelde en aangeharkte landschap moet opzoeken.
Tom Lanoye, heeft in 2000 geprobeerd om zijn gevoel te verwoorden dat hij ervaarde bij het lezen van In Flanders Fields:
In Vlaamse velden
In Vlaamse velden klappen rozen open
Tussen witte kruisjes, rij op rij,
Die onze plaats hier merken, wijl in ’t zwerk
De leeuweriken fluitend werken, onverhoord
Verstomd door het gebulder op de grond.
Wij zijn de doden. Zo-even leefden wij.
Wij dronken dauw. De zon zagen wij zakken.
Wij kusten en werden gekust. Nu rusten wij
In Vlaamse velden voor de Vlaamse kust.
Toe: trekt gij ons krakeel aan met de vijand.
Aan u passeren wij, met zwakke hand, de fakkel.
Houd hem hoog. Weest gij de helden. Laat de doden
Die wij zijn niet stikken of wij vinden slaap noch
Vrede – ook al klappen zoveel rozen open
In zovele Vlaamse velden.
Mijn tweede vertaling sluit daarop aan:
Op Vlaamse velden
Op Vlaamse velden openen de klaprozen zich
Tussen de kruizen, in rijen opgericht
Daar vind je ons; en in de lucht
De leeuweriken, dapper doorfluitend, op hun vlucht
Nauwelijks te horen in het lagere geweervuur.
Wij zijn de doden. Nog enkele dagen geleden
Leefden we, sneuvelden bij zonsopgang, zagen het schemeruur
Beminden, en werden bemind, en nu voor lijk gelegen
Op Vlaamse velden.
Neem onze ruzie over met de vijanden
Naar jou gooien we uit onze slappe handen
De fakkel; het is aan jou hem omhoog te steken.
Als je niet doet wat je ons belooft, wij die bez
weken
Wij zullen niet rusten, hoeveel papavers we ook mogen eten
Op Vlaamse velden
In de komende blogs wil ik nog de vertalingen van Rachel Schaballie (1919), Herwig Verleyen (1994) en Paul Claes (2008) aanhalen en mijn variaties ernaast leggen om toch te proberen het een anti-oorlogslading te geven.
Dit is mijn wijn... 
Ooit het indrukwekkende dagboek van een franse soldaat/schrijver gelezen. Ben even z’n naam kwijt.
Indringende gedichten.
Toevalligheid.
Van Tom Lanoye heb ik juist zijn Kartonnen dozen gelezen.
Van wie is die tweede vertaling, van jou? Ik vind hem eerlijk gezegd niet zo goed als de eerste van Tom Lanoye, die is wat poëtischer dan de naar mijn smaak wat "gewonere" tweede.
Dat van Bram Vermeulen had ik ooit gehoord. Ik denk een soortgelijke heftige ervaring gehad te hebben in de Tweede Wereldoorlog. Op ander vlak, maar gelukkig niet met beelden ebij. Als je zoiets leest geeft het gevoel van herkenning ( er zijn maar weinig mensen die dit voor waar aannemen).
Wederom een indrukwekkend blog.
Bram Vermeulen is te vroeg heengegaan, een bijzondere man.
Ik wilde altijd nog de slagvelden bezoeken maar het is er niet van gekomen.
Oorlog is waanzin en in gedichten komt dat misschien wel het beste naar voren.
Weer een bijzondere bijdrage.
"Volgens sommigen aanmatigende verzen".
Wat vind jij ervan?
nb
Er is een medeblogger die bij de begrafenis van Bram was.
Ik waarschuw je vast;-)
@ Theo
In "De officierskamer" vertelt Marc Fugain het levensverhaal van zijn grootvader, wiens gezicht zo afschuwelijk verminkt was. Toen ik het las moest ik meteen denken aan de horlogemaker in Delft. Deze Waalse ondernemer had op de plaats van de neus alleen nog een zwieberend stokje vlees.
De hoofdpersoon van De Officierskamer ontwaakt na een granaatinslag en ontdekt de schade aan zijn gezicht met zijn tong. "Met mijn tong ga ik rond in mijn mond. Onderin raakt die het tandvlees van de onderkaak: de tanden zijn verpulverd. Bovenlangs loopt een gang zonder einde. Mijn tong ontmoet geen weerstand en als hij in de neusholte aankomt, besluit ik dit eerste bezoek te onderbreken."
@ René
Smaken verschillen. Ik streef overigens naar dat gewone en niet naar iets verhevens.
Wat Bram overkwam, ken ik alleen van LSD-trips die me in de Middeleeuwen brachten…
dank je wel, RobertK,
dit gedicht neigt toch wel wat meer naar heroïsme,
maar we doen ons best het anders te vertalen…
@ laila,
als je je verbijsterd over die oorlog, dan is zijn lied voor mij een mooie poging die verbijstering te verklaren. Dat het je aanraakt lijkt vanzelfsprekend, maar gaat het je ook wat aan? Die vraag heeft anderen als Jacques Tardi geinspireerd tot een realistische strip en Hotel Modern tot een poppentheater "De Grote Oorlog", waarin een piepklein poppetje, gefilmd met een vingercamera, een aangrijpende frontbeleving teweeg brengt.Nagebootste ontploffingen geven een kruidige geur, die verontrust en die zich mengt met de modderdampen. Het poppetje sterft en de camera kantelt. Dichterbij kun je niet komen.
mooi blog
de klaproos vind ik een prachtig symbool
erg mooie vertaling van Lanoye
met een groet
Erg mooi. Mooie vertaling ook.
@ Vuurjuffer
Dank je wel, niet iedereen kan het waarderen
en jij ook hartelijk gegroet
@ Flip
Jij ook zeer bedankt, wanneer ga jij weer bloggen?
Je hebt er weer iets heel indrukwekkends van gemaakt
"klappen rozen open"
dit vind ik gespeel. Gelukkig heb jij dat niet overgenomen.
De slappe handen en de zwakke hand, de ruzie en het krakeel,
ik vind het woorden die het heroïsme afbreken. De toon van het
gedicht breekt dat heldhaftige af, maakt lijken van mensen die
eerder liefhadden en van oorlog een conflict als ruzie; ruzies tussen
mensen leg je bij en vecht je niet uit.
Fascinerende periode. Hou je ook van Grosz.http://ainostriposti.files.wordpress.com/2008/11/inri.jpg
Hartelijke groet,
Simen Vrederat
@ dank je paco!
@ martin
wellicht doet Tom dat opzettelijk
zolang voetbal oorlog is, komt hij daar wel mee weg
@ simen
george grosz, zeker weten met gelijke groet!!!
Geweldig Marius! Ik mag mij zelf een kenner van WOI noemen, en je maakt er iets heel bijzonders van. Wil je geloven dat ik de meeste van die vertalingen niet eens kende?
Alleen die van Lanoye, maar die vind ik eigenlijk geen recht doen aan de werkelijkheid. Te poëtisch, en dat was het bepaald niet.
Dan vind ik jouw vertaling mooier. ‘Beminden, en werden bemind, en nu voor lijk gelegen’ is kernachtiger en toch met woorden gespeeld. Heel goed. Ik ga ‘m in mijn colleges gebruiken!…als dat mag van jou natuurlijk.
Bram vind ik ook heel bijzonder. Alleen doet dat af en toe wat clichématig aan. Maar dat heb ik vaker met teksten die ook op muziek staan. Misschien als ik de muziek hoor…weet jij een youtube-link?
Kortom: dik aanbevolen! Jij brengt de ‘moeder aller oorlogen’ de aandacht die zij verdient!
Over het algemeen ben ik niet zo dol op oorlogs- of anti-oorlogsverhalen, Marius. Zeker is het goed dat er anti-geluiden zijn. Vooral in deze tijden van onrust en meer kabaliteiten…
(Maar die zijn er toch al zolang de mensheid er is)
Ik word er wat rillerig en onzeker van. 😦
En ik maar denken dat dat laatste couplet in het origineel oproept tot de strijd, blijven vechten dus, niet stoppen met die waanzin. Wij zijn dood, maar vecht door. Of ben ik nou gek ?
@wattman
wat een enthousiaste reactie
natuurlijk mag alles wat ik publiceer ‘doorgegeven’ worden
dat vind ik een eer
ik weet el wat van WO I, maar vooral rond dit gedicht en de spin off tot nu toe
ik ben gefascineerd doordat een gedicht nationale en mondiale symbolen voortbrengt,
zonder zich ondubbelzinnig uit te spreken
en toch de ziel van die gruwelijke vernietiging en
de voortdurende loutering van de doden raakt
@ Johan
oorlogen zijn in alle opzichten afschuwelijk, tegelijk kennen we nauwelijks een andere vorm van ruzie tussen landen en zeker de laatste tijd niet voor het veranderen van de wereld
de agressie en vernietigingsdrang om je gelijk te krijgen is in WO I surrealistisch en hyperrealistisch tegelijk
het gedicht van McCrae is poetisch, journalistiek en dramatisch zo sterk dat die tijd en plaats nu nog voor ons zindert
Q iris
daar vertaal je het voor
je geeft het je draai
dat zal nog meer blijken als na Lanoye die anderen behandeld worden
Graag gedaan Marius, je blog verdient het. Je schrijft ‘mijn tweede vertaling’. Heb je er nog meer of ben je er nog aan het werken? Ik wil je hele gedicht naast dat van McCrae gebruiken.
in mijn vorige blog "In Afghanistan bloeien de klaprozen net als in Ieper staat de eerste vertaling en in de blog van vandaag (de 22e) mijn derde. Mijn laatste blog over dit gedicht bevat nog twee varianten van anderen en de vierde vertaling uit mijn pennetje. Bij elkaar zijn er straks naast het originele gedicht 4 van anderen en 4 van mijn hand gepubliceerd zijn. Ik had nog een vijfde vertaling, maar die ben ik kwijt. Mijn eerste gedichten stammen uit mijn puberteit, toen ik McCrae’s klaaglied voor het eerst in een les van juffouw Foppe hoorde op het Christelijk Lyceum in Delft.